Birçok ülke, özellikle kripto yatırımcıları açısından, vergi döneminin başlamasıyla birlikte yoğun bir vergi ödeme sürecine girmiştir. En son makalemizde, kripto paraların hukuken nasıl tanımlandığı ve kripto varlıkların vergilendirilmesine nasıl yaklaşıldığı konularında Amerika Birleşik Devletleri, Kanada ve Almanya olmak üzere üç farklı yargı alanı incelenmiştir.
Bu makale, diğer yargı alanları olan Estonya ve İsviçre için kripto paraların hukuki statülerini ve genel kapsamda vergi ödemelerindeki yerlerini incelemektedir.
1. Estonya
As per the Income Tax Act, cryptocurrencies are deemed property, and income is not generated when giving crypto as a donation, buying it for fiat money, transferring it between wallets belonging to one person, and giving it as a gift. However, it is generatable when paying cryptocurrencies in exchange for goods or services, mining, receiving as a wage, and changing cryptocurrency to another cryptocurrency or a regular currency.1 To determine how to tax virtual income, either the purchase or sale price or the gain should be converted to euros considering the market price on the date the income or cost was received.
Estonya hukukunda, kâr doğuran işlemlerin beyan edilmesi zorunludur.2 Bir kişi kriptoyu alım satım yaparak, ticaret yaparak veya başka bir kripto varlık ya da itibari para ile takas ederek gelir elde ederse, bu gelir gelir vergisi beyannamesinin 6.3 veya 8.3 numaralı tablolarında bildirilmelidir. Gelir, satış fiyatı ile alış fiyatı arasındaki fark üzerinden; takas işlemlerinde ise alınan varlık için ödenen tutar ile kripto paranın satın alınması için ödenen tutar arasındaki fark esas alınarak hesaplanır. Gelir Vergisi Kanunu’na göre, kripto paraların devrinden elde edilen kârlar, kârsız işlemler de içerebileceği için günlük ciro olarak kabul edilemez.3 Kripto paralar menkul kıymet olarak değerlendirilmediğinden, bunların takası sırasında ortaya çıkan zararlar vergi amaçları bakımından talep edilemez; dolayısıyla bu tür işlemler beyan edilemez. Menkul kıymetlerin devrinden doğan zararlar ise yalnızca Gelir Vergisi Kanunu’nun 39. maddesinde öngörülen koşullar karşılandığında vergisel açıdan dikkate alınabilir.4
Estonya’da işgücü vergilerine tabi bir karşılık (ücret/remuneration) olarak alınan kripto paranın beyan edilmesine gerek yoktur. Ancak, Estonya’da işgücü vergisine tabi tutulmuş bu kripto parayı daha sonra yatırıma dönüştürür ve bu yatırımdan kazanç elde ederlerse, söz konusu işlemlerden doğan kârların beyan edilmesi gerekir. Mal veya hizmet bedeli ödemek için kripto para kullanan bireyler, diğer varlıkların satışından elde edilen kazançlarla birlikte bu kazancı gelir vergisi beyannamesinin 6.3 veya 8.3 numaralı tablolarında bildirmelidir. Kripto para işlemlerinden elde edilen kazançlar, alınan mal veya hizmetlerin fiyatının kripto paranın satın alındığı fiyatla karşılaştırılması yoluyla hesaplanabilir.5
Bağımsız olarak kripto para madenciliği yapan ve gelir vergisi kesintisine tabi tutulmamış bireyler, elde ettikleri geliri ticari gelir olarak beyan etmeli ve vergilerini buna göre ödemelidir. Madencilik geliri elde etmek için kullanılan ekipman ve elektrik giderleri indirilemez. Kripto parayı sürekli olarak madencilik yoluyla elde eden kişiler, Ticaret Siciline bir şahıs işletmesi veya şirket olarak kaydolmak zorundadır. Ayrıca, şahıs işletmeleri için ekipman maliyetleri gibi ticari giderleri indirmek mümkündür. Ancak, şahıs işletmelerinin vergiyi ertelemek amacıyla kripto parayı belirli bir hesaba aktarmaları vergi ertelemesi olarak kabul edilmez.6
Kurumlar Vergisi: Bir kişi kripto para yatırımlarına bir tüzel kişilik üzerinden başlamak veya bu şekilde devam etmek isterse, ilgili tüzel kişilik için geçerli olan vergi kurallarını bilmesi gerekmektedir. Estonya’da şirketler, yalnızca temettü (kâr payı) dağıtımı yaptıklarında kurumlar vergisi öderler. Bu nedenle, şirketin faaliyetlerini finanse etmek amacıyla işine yeniden yatırdığı kârlar üzerinden vergi alınmaz. Kripto paralardan elde edilen kârlar (örneğin alım satım, madencilik vb.) da yalnızca pay sahiplerine dağıtıldığında kurumlar vergisine tabi olur. Bu vergi genel olarak %20 oranındadır ve belirli durumlarda indirilebilir; vergilendirilebilir net ödeme üzerinden 20/80 oranı esas alınır. Dolayısıyla, temettü dağıtımı olmadığı sürece aktif gelirler ve pasif gelirler kurumlar vergisinin dışında kalır. Çalışanlara sağlanan yan haklar (fringe benefits), gelir vergisine 20/80 oranında ve sosyal vergiye %33 oranında tabidir.7 Kripto para madenciliği ve depolama alanı kiralama faaliyetleri ise Form E’de ticari gelir olarak beyan edilmelidir.8
Estonyalı işverenler, kripto para ile ödenen ücretleri güncel piyasa fiyatı üzerinden euroya çevirmek ve çalışanlara yapılan ödemeler üzerinden işgücü vergilerini ödemek zorundadır. Ücret olarak verilen kripto para üzerinden vergiler hâlihazırda kesilmişse, işveren bu kripto parayı mal ve hizmet alımında ödeme aracı olarak kullanabilir ve bu kullanım ek bir vergi yükümlülüğü doğurmaz. Çalışan vergisi ödenmiş kripto parayı yeniden yatırıma yönlendirdiğinde ise yapılan her işlem vergilendirme ve beyan kapsamına girer. Kripto para ile ödenen temettüler, yararlanıcı (dividend beneficiary) açısından euro cinsinden alınan temettü olarak değerlendirilir. Şirket bu temettü üzerinden gelir vergisini ödemişse, gerçek kişiler ilave vergi ödemez; ancak şirket vergi ödememişse, temettü yararlanıcısı gelir vergisi beyannamesi kapsamında vergi ödemekle yükümlüdür. Bu durumda, temettünün mal veya hizmet satın almak için kullanılması ayrıca bir vergi yükümlülüğü doğurmaz.9
Temettü dağıtılmadığı sürece bu sistem, her yılki vergi sızıntısını azaltması nedeniyle yatırımcıları kârlarını yeniden yatırmaya teşvik eder. Yatırımları zararla satıp vergiyi azaltmak konusunda endişe etmeye gerek yoktur; aynı şekilde, farklı kripto varlıklar arasında yapılacak ve vergilendirilebilir kazanç doğurma ihtimali bulunan işlemler konusunda da bir risk oluşmaz.
2. İsviçre
İsviçre Federal Vergi İdaresi’ne (“FTA”) göre kripto paralar yasal ödeme aracı değildir. Bunlar, kripto-temelli varlıklar (kryptobasierte vermögenswerte) olarak kabul edilir ve bu nedenle özel servet varlıkları niteliğinde değerlendirilir.10
İsviçre hukukunda vergilendirme kanton bazında belirlenir ve kişinin özel bir yatırımcı mı yoksa serbest meslek erbabı bir kripto trader’ı mı olduğuna göre değişiklik gösterir. Hangi vergi yükümlülüklerinin doğacağı, kişinin hangi kategoriye girdiğine bağlı olduğundan, özel yatırımcı mı yoksa serbest meslek erbabı mı sayıldığını tespit etmek için uzman bir profesyonelden görüş alınması büyük önem taşır.11
Aşağıdaki şartların tamamı karşılandığı sürece, sermaye kazancı vergisi yükümlülüğü doğmaz: kişinin kripto varlığı en az altı ay boyunca elinde tutması, yıllık işlem hacminin yıl başındaki portföy değerinin beş katını aşmaması, mali yıl içinde net sermaye kazancının toplam gelirinin %50’sinden az olması, borçlanma yoluyla finansman kullanmaması ve türev ürünleri yalnızca riskten korunma (hedging) amacıyla kullanması. Bir kişinin serbest meslek sahibi bir trader veya bir işletme olarak faaliyet göstermesi durumunda ise sermaye kazancı vergisi ortaya çıkar. Ancak, sermaye kazancı vergisinden muaf olmak, gelir vergisi veya servet vergisinden de muaf olunacağı anlamına gelmez. Özel yatırımcılar için iki vergi türü bulunmaktadır: gelir vergisi ve servet vergisi.12
İtibari para ile kripto para satın alınması, bir özel yatırımcı tarafından kripto paranın satılması, takas edilmesi veya harcanması ile aynı kişiye ait cüzdanlar arasında transfer yapılması vergiden muaf işlemler olarak kabul edilir. Ancak, diğer bazı yargı alanlarının aksine, kripto varlıkları elde tutmak (HODLing) toplam varlık üzerinden servet vergisi doğurabilir. Ayrıca, kişinin ikamet ettiği kantona bağlı olarak, kripto paraların hediye edilmesi gibi belirli durumlarda vergi indirimleri uygulanabilir. Özel yatırımcılar açısından kripto kazançları vergiden muaf olduğundan, kriptoya ilişkin sermaye kayıpları da indirilemez. Buna karşılık, serbest meslek sahibi trader’lar veya işletmeler, kripto sermaye kayıplarını vergiyi azaltmak amacıyla gider olarak düşebilirler.
Gelir vergisi, kişinin geliri elde ettiği yerde ödenir. Kripto parayla yapılan maaş ödemeleri ve hizmet bedeli ödemeleri ile madencilik, staking ve airdrop yoluyla elde edilen kripto gelirleri gelir vergisine tabidir. İsviçre’de gelir vergisi üç ayrı düzeyde alınır: federal, kanton ve belediye; her birinin oranları farklıdır. Bu nedenle gelir vergisi oranları, kişinin ikamet yerine ve elde ettiği gelirin miktarına göre değişiklik gösterir.13
Servet vergisi, kripto paralar da dâhil olmak üzere özel servet varlıklarına uygulanan bir vergidir. Vergilendirme değeri, kripto paraların kullanım biçimine göre Aralık ayı sonunda İsviçre Federal Vergi İdaresi (FTA) tarafından belirlenir; bu değerler çoğunlukla farklı borsalardaki ortalama fiyatlara (örneğin Bitcoin, Ether vb.) dayanır. Bu nedenle, beyanlar bu değerlere göre yapılmalıdır. Değer belirlenmemişse, mükellefler varlıkları tuttukları platformlardan alınan değerlere göre beyan vermelidir. Vergi, kripto dahil tüm varlıkların toplam değeri üzerinden ödenir.14 Kripto madenciliği bir gelir türü olarak kabul edildiğinden, madencilik faaliyetlerinin serbest meslek geliri olarak değerlendirilip değerlendirilmeyeceğinin belirlenmesi için, ilgili kanton tarafından belirlenecek faaliyet özelliklerine göre vergilerin ve indirimlerin değerlendirilmesi gereklidir.
İsviçre’de vergiler yıllık vergi beyannamesi ile bildirilir. 2021 mali yılına ilişkin beyannamelerin Mart ayı sonunda verilmesi gerekmiştir. Vergilerin hesaplanabilmesi için, vergilendirilebilir kripto işlemleri, kripto varlıkların piyasa değeri ve gelir vergisine tabi işlemler tespit edilmelidir. Gelirin piyasa değeri, alındığı tarihteki İsviçre Frangı (CHF) karşılığı esas alınarak hesaplanır. Son olarak, kripto gelirleri ile kripto varlıkların toplam değeri yıllık vergi beyannamesiyle birlikte FTA’ya bildirilmelidir. 2022 mali yılı için, yatırımcıların daha az vergi ödemek amacıyla şu adımları takip etmesi mümkündür: sermaye kazancı vergisinden kaçınmak için kişinin özel yatırımcı statüsünü koruması gerekir; eğer serbest meslek sahibi bir trader olarak değerlendirilirse, sermaye kayıplarını kazançlarla dengelemesi gerekir. Ayrıca, hayır amaçlı faaliyetlere dayalı vergi indirimleri de daha az vergi ödemek için alternatif bir yoldur.15
Sonuç
Bu makale, bahsi geçen iki ülkenin, Estonya ve İsviçre’nin, kripto paraları hukuki açıdan nasıl düzenlediğini ve kripto vergilendirmesine genel çerçevede nasıl yaklaştığını incelemektedir. Ayrıntılı bilgi ve süreçler için ilgili ülkelerin vergi daireleri ile diğer yetkili kurumlarının açıklamalarını ve gerekli belgeleri incelemeniz önerilir.
Vircon Legal olarak, farklı yargı alanlarındaki kriptoya ilişkin düzenlemeler ve kripto vergilendirmesi konusunda sizi bilgilendirmeye devam edeceğiz.
- https://www.estonia-company.ee/2021/08/02/cryptocurrency-taxation-in-estonia/
- https://www.binance.com/en/blog/markets/crypto-taxation-in-estonia-421499824684903039
- https://www.emta.ee/en/private-client/taxes-and-payment/taxable-income/cryptocurrency
- https://www.emta.ee/en/private-client/taxes-and-payment/taxable-income/cryptocurrency
- https://www.emta.ee/en/private-client/taxes-and-payment/taxable-income/cryptocurrency
- https://www.emta.ee/en/private-client/taxes-and-payment/taxable-income/cryptocurrency
- https://cryptocurrency-licence.com/blog/estonia-is-one-of-the-worlds-most-bitcoin-friendly-countries/
- https://www.emta.ee/en/private-client/taxes-and-payment/taxable-income/cryptocurrency
- https://www.emta.ee/en/private-client/taxes-and-payment/taxable-income/cryptocurrency
- https://www.estv.admin.ch/estv/fr/accueil/impot-federal-direct/informations-specialisees-ifd/cryptomonnaies.html
- https://koinly.io/guides/switzerland-crypto-tax-guide/
- https://koinly.io/guides/switzerland-crypto-tax-guide/
- https://koinly.io/guides/switzerland-crypto-tax-guide/
- https://koinly.io/guides/switzerland-crypto-tax-guide/
- https://koinly.io/guides/switzerland-crypto-tax-guide/